Dünya Bankası Emtia Piyasaları Görünümü - Nisan 2022
DÜNYA BANKASI EMTİA PİYASALARI GÖRÜNÜMÜ NİSAN 2022
Bu çalışma Dünya Bankası tarafından 2022 yılı Mayıs ayında yayınlanan "Emtia Piyasaları Görünümü (Commodity Markets Outlook)" raporunun İMMİB Ekonomik Araştırmalar Şubesince ilgili bölümlerinin özet çevirisi yapılarak hazırlanmıştır. Raporun tamamına ilgili bağlantıdan erişilebilir.
Ukrayna'daki savaş geniş çaplı arz kesintilerine sebep olurken, birçok emtiada fiyatların tarihi yüksek seviyelere ulaşmasında önemli rol oynadı. Çoğu emtia için fiyatların 2022 yılında 2021 yılındaki seviyelerine kıyasla önemli ölçüde yukarıda kalacağı, orta vadede fiyatların yüksek seyretmeye devam edeceği beklenmektedir. Brent ham petrol fiyatı 2022 yılında 2013 yılından sonraki en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Enerji dışı emtia fiyatlarındaki en büyük artışların Rusya ve Ukrayna'nın önemli miktarda ihracat gerçekleştirdiği ürünlerde yaşanacağı öngörülmektedir. Özellikle buğday fiyatlarının 2022 yılında bir önceki yıla göre %40'tan fazla artması, tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaşması beklenmektedir. Emtia piyasalarının görünümü, büyük ölçüde Ukrayna'daki savaşın süresine ve emtia tedarik zincirlerindeki kesintilerin şiddetine bağlı durumdadır. Yaşanabilecek olumsuz gelişmeler emtia fiyatlarının daha fazla artmasına neden olabilir.
2022 yılının ilk çeyreğinde, Ukrayna'daki savaşın etkilerinin yanı sıra talepte devam eden büyüme ve arz üzerindeki çeşitli kısıtlamalar nedeniyle emtia fiyatları artış göstermiştir (Grafik 1). Savaşın emtia arzı üzerindeki yıkıcı etkileri, fiyatlardaki artışlar özellikle Rusya ve Ukr7ayna'nın büyük miktarda ihracat gerçekleştirdiği enerji, gübre, çeşitli tahıl ve metaller için belirgin biçimde hissedilmiştir. Bu gelişme, COVID-19 pandemisi sonrası gerçekleşen talep artışının da etkisiyle 2020 yılının ortalarından itibaren artmaya başlayan emtia fiyatlarını daha da yukarı çekmiştir. Küresel ekonomide yaşanan toparlanma ile beraber emtialara olan talep artmaya başlamıştır. Ancak emtia üretimindeki artış bu talep artışına yetişememiştir.
Sonuç olarak, 2022 yılının Mart ayında enerji fiyatları 2020 yılının Nisan ayındaki seviyesinin 4 kat üstüne çıkmıştır. Yaklaşık 2 yıl içinde gerçekleşen bu artış oranı 1973 yılındaki petrol krizinde yaşanan fiyat artışından beribu kadar kısa sürede gerçekleşen en büyük artış olmuştur (Grafik 2.B). Yine aynı zaman aralığında gübre fiyatları %220 artış göstermiştir (Grafik 2.C). Gıda fiyatları ise bu dönemde %84 artmıştır (Grafik 2.D). Fiyatlardaki bu büyük artışların oldukça olumsuz insani ve ekonomik etkileri bulunmaktadır. Artan fiyatlar birçok ülkede çeşitli gıda sorunlarına sebep olmakta, enflasyonu oranlarını yukarı çekmektedir.
Enerji fiyatları 2022 yılının başından bu yana sert bir şekilde artmıştır. Kömür ve doğal gaz gibi bazı emtia fiyatları 2022 yılı Mart ayında tüm zamanların en yüksek seviyelerine ulaşmıştır. Kanada, Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri başta olmak üzere birçok ülke, Rusya'dan enerji ithalatına yönelik yaptırımlar açıklamıştır. Bazı enerji üreticisi şirketler Rusya'daki faaliyetlerini durdurma kararı almışlardır. Ayrıca birçok firma sigorta gibi işlemlerde yaşadıkları zorluklar nedeniyle Rusya ile petrol ticaretini durdurmayı tercih etmişlerdir. Bu gelişmelerin etkisiyle Brent ham petrol fiyatı 2022 yılı Mart ayında 2021 yılı Aralık ayına göre %55 artarak varil başına ortalama 116 dolar seviyesine ulaşmıştır. Mart ayında son 10 yılın en yüksek fiyatını gördükten sonra, ABD başta olmak üzere Uluslararası Enerji Ajansı üyesi bazı ülkelerin stratejik petrol rezervlerini kullanıma açmalarının ardından Nisan ayında petrol fiyatlarında düşüş yaşanmıştır. Çin'de yeniden uygulanmaya başlanan sıkı Covid-19 kısıtlamaları da bu düşüşte etkili olmuştur. Avrupa'da doğalgaz fiyatları, Rusya'dan ithal edilen gazda kesintiler yaşanması endişesiyle Mart ayında tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Kömür fiyatları da elektrik üretiminde doğal gaza alternatif olan kömüre olan talebin artması sonucu Mart ayında tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı.
2022 yılının başından bu yana, gübreler, nikel, yağlı tohumlar ve buğday fiyatları başta olmak üzere enerji dışı emtia fiyatlarında büyük artışlar yaşanmıştır. Tarım ürünleri içinde özellikle buğday fiyatlarında çok sert artışlar görülmüştür. Buğday fiyatları 2022 yılının Mart ayında 2021 yılının Aralık ayındaki fiyatlara kıyasla yaklaşık yüzde 30 artmıştır. Gıda sektöründe kullanılan yağ fiyatları, Güney Amerika'da üretimde yaşanan düşüş ve savaş sebebiyle Ukrayna'nın ihracatında yaşanan sıkıntıların etkisiyle ciddi bir artış göstermiştir. Buna karşılık, pirinç fiyatlarındaki artış Çin ve Hindistan'daki bol pirinç arzı sebebiyle sınırlı ölçüde gerçekleşmiştir. 2022 yılının ilk çeyreğinde yüksek oranda artan diğer bir emtia grubu ise gübreler olmuştur. Bu artışın temel sebebinin gübre üretiminde enerji kaynağı olarak kullanılan kömür ve doğalgaz fiyatlarındaki artış olduğu değerlendirmesi yapılmaktadır.
Emtia endeksleri, belirli emtiaların sınıflandırıldığı emtia gruplarında fiyatların aylara ve yıllara göre değişim trendlerini göstermektedir. Dünya Bankası tarafından yayınlanan emtia endeksleri 2010 yılını 100 puan ile baz yıl olarak kabul etmektedir. Enerji, metal, gıda gibi birçok emtia grubunun 1960 yılından itibaren günümüze kadarki fiyat değişimleri bu endeksler sayesinde kolayca izlenebilmektedir. Dünya Bankası Maden ve Metaller Fiyat Endeksi 2022 yılının ilk çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre %13 artmış olup, fiyatlar bir yıl öncesine göre %24 daha yüksek seviyede seyretmektedir. Nikel fiyatları 2022 yılının ilk çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 35 artmıştır. Mart ayının ortasında metal ticaretine yönelik açığa satış pozisyonundaki yatırımcıların bu pozisyonlarını kapatmak için oluşturdukları yoğun talep fiyatların artmasında önemli rol oynamış ve Londra Metal Borsası'nın birkaç gün boyunca durdurulmasına sebep olmuştur.
Emtia piyasaları daha önce benzeri az görülmüş bir dizi etkenin oluşturduğu baskı ile karşı karşıyadır. Savaş nedeniyle özellikle Rusya veya Ukrayna'dan önemli miktarda ihraç edilen emtialarda fiyatlar tarihi yüksek seviyelere ulaşmıştır (Grafik 3). Bu etkilerin devam edeceği tahmin edilmektedir. Bu durumun üç ana sebepten kaynaklandığı belirtilmektedir. İlk sebep olarak, bir emtianın diğer emtialar ile ikamesinin zorlaşmış olması gösterilmektedir. Geçmişte bir emtiada yüksek oranda bir fiyat artışı gerçekleşmesi durumunda, talebin bu emtianın yerine kullanılabilecek diğer emtialara kayması ile bu fiyat artışı dengelenebilmekteydi. Ancak günümüzde emtialarda geniş bir yelpazede gerçekleşen yaygın fiyat artışları nedeniyle fiyatlarda dengeleme yapılamamaktadır.
İkinci olarak, bazı temel emtia fiyatlarındaki artışların diğer emtiaların üretim maliyetlerini artırması gösterilmektedir. Örneğin, artan enerji fiyatları, yakıt ve gübre gibi tarımsal üretim girdilerinin maliyetini artırmaktadır. Benzer şekilde, artan enerji fiyatları metal cevherlerinin çıkarılma ve işlenme maliyetlerini artırmaktadır. Diğer yandan yüksek metal fiyatları da yenilenebilir enerji teknolojilerinin maliyetlerinde bir artışa neden olmaktadır. Artan işgücü maliyetleri, yüksek nakliye ve depolama maliyetleri, faiz oranlarının artması ile borçlanma maliyetlerinin yükselmesi gibi sebepler emtia üretim maliyetlerini artırmaktadır.
Üçüncü olarak, birçok devlet yüksek yakıt fiyatları karşısında vergi indirimleri ve sübvansiyonlar uygulamıştır. Bu politikalar fiyat artışlarının ani etkisini belli bir ölçüde hafifletecek bir etki oluşturmuş olsalar da yakıt talebinin artma ihtimali bulunmaktadır.
Birçok emtia grubunda fiyatların 2022 yılında 2021 yılı seviyelerinin belirgin biçimde üstünde kalacağı değerlendirmesi yapılmaktadır. 2023 ve 2024 yıllarında emtia fiyatlarının yine son beş yıldaki seviyelerine kıyasla yukarıda kalması beklenmektedir (Grafik 4). 2022 yılında enerji grubu emtia fiyatlarının bir önceki yıla göre %50 oranında artması, enerji dışı emtia fiyatlarının ise %20 oranında artması öngörülmektedir. 2023 yılında ise fiyatlardaki artışın azalacağı değerlendirilmektedir. Ancak bu azalışa rağmen fiyatların geçmiş yıllardaki ortalamaların oldukça üstündeki seviyelerde durağan hale gelmesi beklenmektedir.
Emtia piyasalarının görünümü büyük ölçüde Ukrayna'daki savaşın süresine ve yaptırımların boyutuna bağlıdır. Emtia piyasalarını etkileyen durumların kısa vadede düzelmeyeceği belirtilmektedir. Emtia ticareti yapısında son dönemde meydana gelen değişimlerin savaş bittikten sonra da devam etmesi beklenmektedir. Çin'de Covid-19 pandemisinin yayılması, küresel ekonomide yaşanacak yavaşlama emtia fiyatları üzerinde aşağı yönlü baskı oluşturabilecek gelişmelerdir.
Enerji
Enerji emtiaları incelendiğinde, Brent ham petrol fiyatlarının 2021 yılına kıyasla %42 artışla 2022 yılında varil başına ortalama 100 dolara ulaşması beklenmektedir (Grafik 5). Birçok ülke Rusya dışında alternatif tedarikçi aradığı için Rusya'nın enerji ihracatının ciddi şekilde kesintiye uğraması söz konusudur. Stratejik petrol rezervlerinin piyasaya sunulması ve ihracatın diğer ülkelere yönlendirilmesiyle Rusya enerji arzında oluşabilecek azalış kısmen dengelenmektedir. Arz kesintilerinin azalması ve Rusya dışında üretimin artması sonucu fiyatların 2023 yılında varil başına ortalama 92 dolar seviyesine düşmesi beklenmektedir. Bu durumda talebin daha önceden tahmin edilenden yavaş artış göstermesi de etkilidir. Savaş nedeniyle yabancı petrol şirketlerinin Rusya'dan çıkış yapmaları, düşen yatırımlar ve yabancı teknolojiye erişimin kısıtlanması nedeniyle Rusya'nın petrol üretiminde azalış yaşanması muhtemeldir.
Doğal gaz ve kömür fiyatlarının da 2022 yılında bir önceki yıla göre önemli ölçüde artacağı öngörülmektedir. Avrupa'daki doğal gaz fiyatlarının 2021 yılı seviyelerine göre iki kattan fazla artış göstermesi söz konusu olabilecektir. Kömür fiyatlarında ise 2022 yılında 2021 yılına göre %80'in üzerinde artış yaşanabileceği tahmin edilmektedir. Ham petrol fiyatlarında olduğu gibi, sıvılaştırılmış doğal gaz için ek terminaller gibi yeni arzların devreye girmesi sonucu doğal gaz fiyatlarının 2023 yılında azalması beklenmektedir. Düşük doğal gaz talebi ve yenilenebilir enerji kaynaklarına yapılan yeni yatırımlar doğalgaz fiyatlarında yaşanacak düşüşlerde etkili olacaktır.
AB'nin Rusya'dan ithal ettiği enerji ürünlerine yönelik yaptırımlarının genişletilmesi durumunda, enerji fiyatlarının tahmin edilenden çok daha fazla artabileceğine yönelik önemli riskler bulunmaktadır. Bu durum piyasalarda ciddi aksaklıklarına yol açabilir.
Altyapının sınırlı olması ve yüksek nakliye maliyetleri nedeniyle Rusya'nın yaptırım uygulamayan ülkelere enerji ihracatını kaydırması sadece belirli bir seviyede gerçekleşebilecektir. Bu durum özellikle boru hatlarıyla Rusya'dan Avrupa'ya ihraç edilen doğal gaz için geçerlidir. AB ülkeleri için Rusya petrolüne, stoktaki stratejik rezervler ve diğer üreticilerin ek üretimi gibi çeşitli alternatif bulunmaktadır (Grafik 6). Ancak OPEC üyesi ülkelerin küresel petrol arzına katkısının tahmin edilenden daha az olabileceğine dair endişeler de bulunmaktadır. Son zamanlarda artışta olan fiyatlara karşı OPEC arz bakımından sınırlı tepki göstermiştir. Buna ek olarak, ABD kaya gazı endüstrisi, işgücü ve diğer girdi sıkıntıları gibi sorunlar nedeniyle üretimi hedeflenen seviyede artırma konusunda geri kalmaktadır.
Tarımsal Ürünler
Tarım emtia fiyatlarının 2022 yılında 2021 yılına göre %18 artması beklenmektedir. Özellikle Ukrayna ve Rusya'daki savaş sebebiyle oluşan arz kesintileri ve yakıt, kimyasallar, gübreler başta olmak üzere girdi maliyetlerindeki yükseliş tarım emtia fiyatlarını etkilemiştir. Savaş, Ukrayna'dan yapılan ihracatı büyük oranda kesintiye uğratmıştır. Özellikle mısır, arpa ve ayçiçeği tohumu yağı üretiminde bu durum görülmektedir. Ayrıca yaptırımlar nedeniyle Rusya'da tohum ve tarım makineleri gibi tarımsal girdilere erişimin azalacak olması tarımsal üretim üzerinde olumsuz etki oluşturabilir.
2022 yılında tarım emtia fiyat endeksinde öngörülen artışa en büyük katkı buğday ve mısır fiyatlarındaki artıştan gelmektedir. Arjantin, Brezilya ve ABD gibi ülkelerin buğday arzında yaşanması öngörülen artış nedeniyle fiyatların 2023 yılında düşeceği tahmin edilmektedir. 2023 ve 2024 yıllarında tarım emtia fiyatlarının önceki tahminlerin oldukça üzerinde kalmaya devam edeceği belirtilmektedir. Girdi maliyetlerinde yaşanabilecek yükselişler ise tarım emtia fiyatlarını yukarı yönlü baskılara maruz bırakabilir. Özellikle gübre fiyatlarında yaşanabilecek sert artışlar, tarımda gübre kullanımının azalmasına, bunun sonucu olarak tarımsal verimin düşmesine neden olabilir.
Metaller
2022 yılında bir önceki yıla göre metal fiyatlarının yaklaşık %16 artması, 2023 yılında ise bir miktar düşmesi beklenmektedir. Ancak 2023 yılında da metal fiyatlarının tarihi yüksek seviyelerde kalmaya devam edeceği değerlendirmesi yapılmaktadır. Nikel fiyatlarında %52, alüminyum fiyatlarında ise %38 oranında artış olacağı tahmin edilmektedir. Bu emtia gruplarında önemli bir ihracatçı konumunda bulunan Rusya'ya uygulanan yaptırımlar fiyatların artmasındaki etkenlerden biridir. Ayrıca enerji yoğun bir üretim prosesine sahip olan alüminyumun fiyatları enerji emtialarının fiyatlarındaki artıştan etkilenmektedir. Jeopolitik gelişmelerin metal emtia fiyatları üzerinde önemli etkileri olacaktır. Jeopolitik risklerin artması fiyatları da yukarı çekebilecek bir etki oluşturmaktadır. Diğer yandan Çin'de Covid-19 pandemisinin yayılmasını önlemek amacıyla uygulanan sosyal hayatı kısıtlayıcı önlemlerin uzatılması metal talebini azaltarak fiyatların aşağı gitmesine neden olabilir.
Ukrayna'daki Savaşın Emtia Piyasaları Üzerindeki Etkisi
Ukrayna'daki savaş, küresel emtia piyasalarında büyük bir şok oluşturmuştur. Savaş nedeniyle çeşitli emtiaların arzı kesintiye uğramıştır. Bu durum özellikle enerji, gübre ve bazı tahıl emtia gruplarında sert fiyat artışlarına yol açmıştır. 1970'li yıllarda ve 2008-2009 finans krizinden sonra meydana gelen fiyat artışları, hem petrol hem de gıda alanında yeni arz kaynaklarının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu dönemlerde petrolün fiyatında yaşanan artış, petrolün diğer yakıtlarla ikame edilmesi ve uygulanan enerji verimliliği politikaları sayesinde kontrol altında tutulabilmiştir.
Kısa vadede savaş nedeniyle yaşanan arz kesintileri ile yüksek gıda ve enerji fiyatları enflasyonu daha da artıracaktır. Enflasyon oranında yaşanan artışın gelir seviyesi daha düşük olan haneler üzerindeki etkilerinin azaltılması süreci ülkeleri zorlayan konuların başında gelmektedir. Savaşın emtia piyasaları üzerindeki uzun vadeli etkileri, emtia ticareti akışının ne derece çeşitlendirilebileceğine, talebin ne oranda azalacağına ve yeni arz kaynaklarının ortaya çıkıp çıkmayacağına bağlı olacaktır.
Enerji verimliliğini iyileştirmek, düşük karbonlu enerji üretim kaynaklarını teşvik etmek de dahil olmak üzere, enerji fiyatları üzerindeki yukarı yönlü baskıyı hafifletebilecek yapısal değişiklikler hızlandırılabilir. Bu yönde atılacak adımların ekonomileri gelecekteki enerji fiyatı dalgalanmalarından koruması, fosil yakıtlardan yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş sürecini hızlandırarak iklim değişikliği hedeflerine ulaşılmasına yardımcı olması söz konusu olacaktır. Ancak günümüzde ülkeler emtia fiyat artışlarına önlem olarak ticaret kısıtlamaları, fiyat kontrolleri ve sübvansiyonlara odaklanmış durumdadırlar. Bu önlemlerin beklenen etkinin tersine arz kısıtlamaları oluşturarak fiyatların artmasına neden olması da olasıdır.
Maden ve Metaller
Dünya Bankası Maden ve Metaller Fiyat Endeksi, 2022'nin ilk çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre %13 yükselmiştir. Bazı metal emtia fiyatları çok düşük stoklar nedeniyle Mart ayında tüm zamanların en yüksek seviyelerine ulaşmıştır. Ukrayna'daki savaş, alüminyum ve nikel fiyatlarında yaşanan hareketlerin arkasındaki temel itici güç olmuştur. Yüksek enerji fiyatları ise alüminyum ve çinko başta olmak üzere birçok metal fiyatının artmasında etkili olmuştur. Metal fiyatlarının 2022 yılında bir önceki yıla göre %16 artış göstermesi, 2023 yılında ise fiyatların bir miktar düşmesi beklenmektedir. Rusya'nın emtia dış ticaretinde yaşanan kesintiler metal fiyatlarında yukarı yönlü baskı oluşturmaktadır. Covid-19 pandemisi nedeniyle Çin'de uygulanan uzun süreli karantinalar ve küresel büyümedeki yavaşlama ise maden ve metal fiyatlarında aşağı yönlü baskı oluşturan etkenlerdir. Uzun vadede, gerçekleştirilmesi planlanan enerji dönüşümünün etkisiyle özellikle alüminyum, bakır ve nikel gibi metallerin fiyatlarının önemli ölçüde artması söz konusu olabilecektir.
Demir Cevheri
Demir cevheri fiyatları, 2021 yılının ikinci yarısındaki düşüşleri tersine çevirerek 2022 yılının ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre %27 artmıştır. Avustralya'daki pandemi kaynaklı işgücü sorunu üretimi kesintiye uğratırken, şiddetli yağışlar ve sel Brezilya'da üretim ve ihracatı önemli ölçüde azaltmıştır. Bu iki ülke deniz yoluyla taşınan demir cevheri pazarının yüzde 70'inden fazlasını oluşturmaktadır. Savaş nedeniyle Ukrayna ve Rusya'dan demir cevheri arzında kesinti yaşanması beklenmektedir. Bu iki ülke dünya demir cevheri dış ticaretinin %4'ünü gerçekleştirmektedir. Talep yönünden incelendiğinde ise, Çin'in çelik üretiminin toparlanması demir cevheri talebini artırmaktadır. Çin'de yapılması planlanan kamu sektörü altyapı yatırım harcamaları ve bu alanda sağlanan teşviklerin çelik üretimini artıracağı tahmin edilmektedir. Brezilya, Avustralya, Kanada ve Liberya'da yeni tedarik kaynakları devreye girmektedir. Demir cevheri fiyatlarının 2022 yılında 2021 yılına göre %13 düşeceği, 2023 yılında ise %25 düşeceği tahmin edilmektedir. Savaşın uzaması ile tedarik kesintilerinin devam etmesi riski fiyatlarda yukarı yönlü baskı oluştururken, küresel büyümede yavaşlama riski fiyatlarda aşağı yönlü etki oluşturacaktır.
Alüminyum
Alüminyum fiyatları 2022 yılının ilk çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre %18 artmıştır. Alüminyum fiyatları üst üste yedi çeyrek dönemde artış göstererek Mart ayı başında ton başına yaklaşık 4.000 dolara ulaşmıştır.
Alüminyum piyasası, yüksek enerji maliyetlerinden, küresel stoklardaki düşüşlerden ve alüminyum için önemli bir girdi olan alümina arzındaki kesintilerden ciddi derecede etkilenmiştir. Yükselen enerji maliyetleri Avrupa ülkelerinde faaliyet gösteren birçok tesisin 2022 yılında üretim kapasitesini %17 civarında azaltmaya zorlamıştır. Küresel alüminyum üretiminin %6'sını gerçekleştiren Rusya'ya ise savaş nedeniyle yaptırımlar uygulanmaktadır. Yaptırımların sonucu Avusturalya'nın Rusya'ya alümina ihracatını yasaklamasıyla Rusya'nın alümina ithalatı üçte bir seviyesine inmiştir. Bu nedenle bazı tesislerde üretim askıya alınmak zorunda kalmıştır. Çin'in alümina üretiminde önemli bir yer tutan Guangxi bölgesindeki pandemi kaynaklı kısıtlamalar arz sıkıntılarını daha da artırmıştır. Arz kesintileri ve yüksek enerji maliyetlerinin etkisiyle, alüminyum fiyatlarının 2022 yılında 2021 yılına göre %38 oranında artması beklenmektedir. 2023 yılında ise fiyatların bir miktar azalması öngörülmektedir. Aşağı yönlü riskler arasında Çin'in gayri menkul sektöründeki zayıflama ve küresel ekonomik büyümeye ilişkin endişeler yer almaktadır. Alümina arzındaki kesintilerin devam etmesi, enerji fiyatlarının beklenenden daha fazla artması fiyatları yukarı çekebilecek gelişmeler arasındadır.
Bakır
Bakır fiyatları 2022 yılının Mart ayında ton başına 10.845 dolar ile tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Fiyatlardaki bu artışı destekleyen ana sebepler arasında Çin ile gelişmiş ülkelerdeki stokların azalması ve dayanıklı tüketim malları tüketiminden kaynaklanan güçlü talep artışı sıralanmaktadır. Bakır piyasası Şili'deki su sıkıntısı ve Peru'daki çalışma koşulları anlaşmazlıkları sorunlarından etkilenmiştir. Şili ve Peru'daki sorunların devam etmesi, Çin'in önde gelen tesislerinden birinin kredi sorunlarıyla karşı karşıya olması nedeniyle, bakır fiyatlarında 2022 yılında 2021 yılına göre %8 artış olması beklenmektedir. 2023 yılında ise Şili, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Moğolistan ve Peru başta olmak üzere çeşitli ülkelerdeki arzda yaşanacak artış ile fiyatların düşeceği öngörülmektedir. Rusya'daki arz kesintilerinin uzun süreli olarak devam etmesi fiyatları yukarı yönlü baskılarken, küresel büyümedeki yavaşlama riski fiyatları aşağı çekebilecek gelişmeler arasında yer almaktadır. Uzun vadede ise yenilenebilir enerji ve elektrikli araç gibi sektörlerden bakıra yönelik önemli bir talep artışı olacağı değerlendirilmektedir. Özellikle Avrupa ülkelerinin Rusya'dan ithal edilen doğal gaza bağımlılıklarını azaltma kararı, yenilenebilir enerji yatırımlarının hızlandırılması bakır talebini artırabilecek bir gelişmedir.
Değerli Metaller
Dünya Bankası'nın Değerli Metaller Fiyat Endeksi 2022 yılının ilk çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre %4 artmıştır. Bu fiyat artışında enflasyon oranlarındaki yükseliş nedeniyle artan yatırım talebi ve Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sonucu yatırımların "güvenli liman" olarak tabir edilen değerli metallere yönelmesi etkili olmuştur. 2022 yılında fiyatların hafif yükselmesi beklenirken, 2023 yılında ise ülkelerin sıkı para politikası tercihleri sonucu %9 oranında düşeceği öngörülmektedir. Enflasyonist baskıların artması ve jeopolitik gelişmelerde yaşanabilecek gerilimler fiyatları yukarı çekebilecek etkenlerdir.
Altın
Altın fiyatları 2022'nin ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre %4,3 artmıştır. Gelişmiş ülkelerde politika faizinin arttırılmaya başlanmış olmasına rağmen artan enflasyon oranları ve jeopolitik risklerin oluşturduğu etki daha ağır basarak fiyatları yukarı çekmiştir. Altının "güvenli liman" olarak görülmesi nedeniyle bu dönemde altın yatırım fonlarına önemli ölçüde yatırım yapılmıştır. Özellikle reel getirilerin artması ve ABD Merkez Bankası'nın faiz oranlarını artırmaya başlamasıyla altın fiyatlarında düşüş yaşanmıştır. Reel getirideki artış altına olan talebi azalttığı için altın fiyatlarını aşağı çeken bir etki oluşturmaktadır. Ukrayna ve Rusya arasındaki savaş da altın fiyatlarını etkilemiştir. Rusya dünyanın en büyük ikinci altın üreticisi olup toplam dünya üretiminin yaklaşık %10'unu oluşturmaktadır. 2006 ve 2020 yıllarında arasında Rusya en fazla altın satın alan ülke olmuştur. Rusya'nın toplam altın rezervi 2.300 ton civarındadır. Bu miktar toplam küresel altın rezervinin %6,5'ini oluşturmaktadır. Savaş'ın başında Rusya'nın altın rezervinden satış gerçekleştirebileceği endişesi gerçekleşmemiştir. Tam tersine Rusya Mart ayından itibaren yerli altın üreticilerinden altın satın almaya başlamıştır.
Altın fiyatlarında 2022 yılında hafif bir artış beklenmektedir. 2023 yılında ise ABD ve AB'nde gerçekleştirilmesi öngörülen sıkı para politikası ve faiz oranı artışlarının etkisiyle fiyatlarda %10 azalış olacağı tahmin edilmektedir. Jeopolitik belirsizlikler, enflasyonist baskılar ve merkez bankalarının altına olan talebinde yaşanabilecek artış fiyatları yukarı çekebilecek faktörler arasındadır. Jeopolitik gerilimlerin sona ermesi, merkez bankalarının beklenenden daha hızlı ve daha yüksek oranda faiz artırımına gitmesi ise altın fiyatlarını düşürecek gelişmelerdir. Uzun vadede ise altın fiyatları Rusya Merkez Bankası'nın politikalarından etkilenebilir. Rusya Merkez Bankası'nın büyük hacimli altın satışı yapması durumunda fiyatların önemli ölçüde düşme riski bulunmaktadır.
Gümüş
Gümüş fiyatlarının 2022 yılının ilk çeyreğindeki artışı altına kıyasla daha düşük yatırımcı ilgisi nedeniyle düşük seviyede gerçekleşmiştir. 2021 yılında tüketici elektroniği talebinin güçlü olmasının etkisiyle gümüş fiyatlarında ciddi artışlar kaydedilirken, Çin'deki imalat sektöründe gümüşe talebin azalması, Covid-19 pandemisi kapsamında uygulanan sosyal kısıtlamalar nedeniyle fiyatlar azalmaya başlamıştır. Ancak elektrikli araçlar sektörünün gümüşe olan talebindeki artış devam etmektedir. Kuzey Amerika ve Güney Amerika bölgelerinde yeni üretim kapasitesinin dahil olması ile gümüş fiyatlarının 2022 yılında azalmaya devam edebileceği değerlendirilmektedir. Sıfır karbon emisyonu politikaları kapsamında elektrikli araç ve enerji dönüşümü alanında yatırımların beklenenden çok daha hızlı biçimde gerçekleştirilmesi durumunda gümüş talebinin artması öngörülebilir. Otomotiv sektöründe talebin azalması ise gümüş talebini olumsuz etkileyecek bir gelişme olarak değerlendirilmektedir.
Platin ve Paladyum
Platin fiyatları, diğer metal fiyatları ile karşılaştırıldığında çoğunlukla sabit kalmıştır. Paladyum fiyatları ise önemli seviyede artış göstermiştir. Bu durumda küresel paladyum tedariğinin %40'ını gerçekleştiren Rusya'dan arzda yaşanan sorunlar etkili olmuştur. Platin talebinin üçte birinden fazlasını oluşturan küresel otomobil üretimindeki toparlanma, Çin'in ithalatındaki artışlar platin fiyatlarında 2022 ve 2023 yıllarında orta seviyede artışlara neden olabilecektir. Uzun vadede üretimde paladyum yerine platinin kullanılması ile fiyatlarda denge sağlanması mümkün olabilecektir. Otomotiv sektöründe küresel çapta yaşanabilecek değişimler kısa vadede paladyum ve platin fiyatlarını etkileyebilecek önemli bir risk faktörüdür. Uzun vadede ise elektrikli araçlar piyasasındaki büyümenin talebi artıracağı belirtilmektedir.
