GENEL SEKRETERDEN

Temmuz ayında düzenlenecek olan Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Üst Düzey Politika Forumunda ele alınacak Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (SKA) nitelikli eğitim, toplumsal cinsiyet eşitliği, sudaki yaşam, karasal yaşam ve amaçlar için ortaklıklar. Bu beş SKA'ya ulaşmak için ticaret nasıl katkı sağlayabilir?

COVID pandemisi, çok daha geniş kitlelerin internet ile buluşmasına vesile oldu. Dünya genelinde internet kullanıcı sayısının 2022 yılının sonunda küresel nüfusun yüzde 60'ına tekabül eden 4,7 milyara ulaşması bekleniyor. Pandemi döneminde, salgın önlemleriyle evlerinde kalmak zorunda kalan tüketiciler ihtiyaçlarını çevrimiçi olarak karşılamaya yöneldi. Böylece, artan internet entegrasyonu tüketicilerin talep ve beklentilerini de şekillendirmeye başladı.

Korumacı eğilimlere karşı gündeme gelen smart shoring (akıllı çeşitlenme), optimum ve sürdürülebilir bir sonuç için yurt içi ile yurt dışındaki operasyonların karışımını içeren hibrit bir iş modeli.

Dünya Ticaret Örgütü küresel mal ticareti büyümesine yönelik beklentilerini 2022 için %3, 2023 için %3,4 olarak revize etti. Gerçek zamanlı trendi ölçen “barometre” de baz değerin hafif altında kalarak dünya mal ticaretinde devam eden yavaş büyümeyi gösteriyor

Reshoring, hem işletmeler hem de devletler ve uluslararası kurumlar nezdinde arz güvenliği ve ekonomik dayanıklılık açısından inceleniyor. Her bir paydaş için reshoring'in avantaj ve dezavantajları değerlendiriliyor. Tüm ülkelerin bütün üretimlerini yurt içine çekmesi (reshore etmesi) halinde ise küresel ticaretin %27 azalacağı öngörülüyor.

Tedarik zincirlerinin kırılması ve konteyner krizi, tedarik zinciri yönetimini arz güvenliği ve ekonomik dayanıklılık açısından tekrar değerlendirmeyi gerektirdi. Offshoring ve reshoring'i dijital tabanda akıllı şekilde optimize edecek smart shoring, hibrit bir iş modeli. Bu modelde kritik ya da kompleks operasyonlar ülke içinde ya da yakın yerlerde gerçekleştirilirken, nispeten daha basit operasyonlar offshore ediliyor. Her bir lokasyonda iş yüküne uygun teknoloji ve eğitimli personel bulunması gerekiyor.

AB Ekonomisinin Kırılganlığını Artıran Stratejik Ürünler Avrupa Birliği'nin ithalata bağımlı olduğu ürünler arasında özellikle stratejik görülen 34 adet ürün var. Bunlar genel olarak enerji yoğun endüstrilerde, sağlık sektöründe, yeşil ve dijital dönüşümü destekleyecek alanlarda.

Son dönemdeki jeopolitik gelişmeler ve enerji sorunu ile birlikte yeşil dönüşüm konusu gündemde geri planda kalmış gibi görünse de AB'nin bu alandaki çalışmaları son sürat devam ediyor. Mart ayında üzerinde anlaşma sağlanan Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) ülkemizi de yakından ilgilendiriyor. SKDM kapsamında ilk etapta sürece dahil edilecek olan sektörlerden çimento, demir-çelik, alüminyum ve gübre sektörlerinde Türkiye'nin AB'ne önemli miktarda ihracatı bulunuyor.

İklim değişikliğinin giderek daha belirgin hale gelmesi ve bu alandaki farkındalığın artması ile birlikte uluslararası ticaretin sürdürülebilir döngüsel ekonomi modeline uygunluğu konusunda tartışmaların başladığını görüyoruz. Dünyanın rotasını yeşil dönüşüme doğru çevirdiği bir ortamda, ticaretin iklim değişikliği ile mücadeleyi destekleyen bir dönüşüm geçirmesi kaçınılmaz.

İklim değişikliği ile mücadele kapsamında alınan kararların ve uygulanan politikaların uluslararası ticaret üzerinde önemli etkileri var. Uluslararası ticaret ile iklim değişikliği arasında karmaşık bir ilişki söz konusu. Birçok araştırmada bu ilişki çok basitleştirilmekte veya yanlış değerlendirilmekte.

Chindia Rising, Prof Jagdish Sheth'in 2005 yılında “Çin ve Hindistan Yükseliyor” adlı kitabından alıntı. Hindistan ve Çin dünyanın en hızlı büyüyen ve dünya ekonomisinin büyümesine en çok katkı veren ülkelerin başında geliyor. Bu iki ülke birbiriyle de rekabet halinde ve her iki ülkenin de kendine göre avantaj ve dezavantajları mevcut. Hindistan, ihracata yönelik yerli üretimi artırmak amacıyla son yıllarda hem ikili hem de bölgesel (Rusya dahil) birçok ortakla STA görüşmeleri yürütüyor. Çin'in ardından hızla yükselen bir Hindistan profiliyle mi karşı karşıyayız ?

Net borç-alacak dengesi açısından bakıldığında dünyaya en fazla borç veren ülkeler Japonya, Almanya ve Çin; dünyanın en fazla borç alan ülkesi ise ABD. ABD'nin toplam borcu değerlendirildiğinde ise toplam borcun büyük payının ABD hükümeti ve hükümetin bir parçası olan idari kuruluşlar, fonlar, Merkez Bankası, sosyal güvenlik kurumları gibi birimler tarafından sağlandığı görülüyor. Bir başka ifade ile toplam borcun büyük kısmı iç borç. Gelişmiş ülkelere sağlanan borçlar incelendiğinde bu alanda Çin ön plana çıkıyor. Özellikle Kuşak ve Yol Projesi'nin de etkisiyle, Afrika ülkeleri başta olmak üzere dünyada gelişmekte olan birçok ülke Çin'den kredi alıyor. IMF ve Dünya Bankası gibi uluslararası kuruluşlar da özellikle gelişmekte olan ülkelere kredi sağlayan diğer kaynaklar.

Fuarlar günümüz ticaret dünyasının en önemli pazarlama araçlarından biri konumunda. Firmalar; satış yapmak, sipariş almak, mevcut ve yeni müşterilerle görüşmek, firma imajını güçlendirmek, yeni ürün ve hizmetlerin tanıtımını yapmak gibi bir çok amaçla fuarlarda yer alıyorlar. Firmaların katıldıkları fuarlarda başarılı sonuç alabilmeleri için önceden gerekli hazırlık ve planlamanın yapılması ise oldukça önemli.

Rusya'ya uygulanan yaptırımlardan kaynaklı uluslararası ticarette yeni bir çağın başlaması ihtimali doğuyor. Dünyanın enerji maliyetleri yükselirken Çin Rusya'nın hidrokarbonlarını piyasa fiyatlarının altından ithal ederek maliyetlerini azaltabilir; bu vesileyle düşük maliyetli enerjiye erişim Çin'in ihracatta rekabet gücünü artırabilir.

2022 yılında otel, yeme-içme, ulaşım, eğlence, eğitim, iletişim, giyim, sağlık sektörlerine yönelik tüketici harcamalarında artış olması bekleniyor. Tüketiciler aldıkları kararlarda tutkularını ve amaçlarını daha fazla ön plana çıkarıyor. Nesnelerden ziyade deneyimlere para harcamayı tercih ediyorlar. 2022'de tüketici tercihlerini ve bu tercihlerin oluşturduğu etkileri analiz edebilmek tüm işletmeler için hayati ödem taşıyor.

Türkiye, başta turizm ve taşımacılık olmak üzere birçok hizmet sektöründe yüksek oranda bir ihracat artışı yakaladı ve dünyadan pozitif olarak ayrıştı. DTÖ'nün en güncel açıklamalarına göre, dünya hizmet ihracatı 2021 yılı Ocak-Eylül döneminde 2020 yılına göre yaklaşık % 8 artışla 3,75 trilyon ABD doları olarak gerçekleşmişti. Türkiye ise 2021 yılında, bir önceki yıla göre %60 artışla 56,7 milyar dolar değerinde hizmet ihracatı gerçekleştirdi.

Avrupa Birliği, 1 Aralık 2021'de lansmanını gerçekleştirdiği Küresel Geçit projesiyle otoyol, demiryolu, liman, havaalanı, lojistik ve sınır geçiş noktaları dahil tüm ulaşım bileşenlerine yönelik altyapı yatırımları ile dijital teknoloji, enerji, sağlık, eğitim ve araştırma sektörlerindeki altyapı yatırımlarını sürdürülebilirlik çerçevesinde desteklemeyi amaçlıyor. Proje kapsamında 2021 ve 2027 yılları arasında 300 milyar Euro tutarında yatırım yapılması planlanıyor. Yeşil dönüşüm ve döngüsel ekonomiye geçiş kapsamında iş birliği gerçekleştirilen ülkeler desteklenecek.

Dünya ekonomisi ve siyasetinin ağırlığının doğuya doğru bir meyil gösterdiğini ve Asya ülkelerinin gittikçe artan önemini uzun süredir konuşuyoruz. Dünyanın mevcut ajandasında da Çin - ABD, Çin - Avustralya ilişkileri 2022'de nasıl bir seyir izleyecek, Çin Komünist Partisi'nin 20. Kongresi, Kuşak ve Yol projesinin seyri, Filipinler ve Güney Kore'de yapılacak başkanlık seçimleri, Japonya ve Avustralya'daki parlamento seçimleri, Malezya ve Tayland'da yapılması muhtemel genel seçimler gibi birçok siyasi ve ekonomik gündem var.

İstanbul Maden İhracatçıları Birliği (İMİB) organizasyonu ile düzenlenen Hayatımız Maden Çalıştayı'nın 4'üncüsünde maden sektörünün sorunlarına yönelik çözüm önerileri, enerji ve maliyet artışının madencilik sektörüne etkisi, sürdürülebilir madencilik ve maden sahalarının geri dönüşümü konularına değinildi.

Paylaşım ekonomisi, döngüsel ekonomide tüketimin bir parçası. Her ikisi de güçlü bir şekilde sürdürülebilirlik kavramı ile ilgili. Paylaşım ekonomisi, müşterilerin bir ürüne sahip olmayı değil kiralama gibi yollarla diğer kullanıcılarla paylaşmayı seçmesi anlamına geliyor; bu da kaynak tüketimini azaltıyor.

Metaverse ile, e-ticaret internet sitelerinin renkli ve özgün tecrübeler sunan bir dünyaya dönüşmesinin mümkün olacağını, bu yolla da markaların kullanıcıları daha fazla içine çeken ve onlara sürükleyici deneyimler sunan bir atmosferi yakalayabileceğini söyleyebiliriz. Malumunuz içinde yaşadığımız gerçek evrene “universe” diyoruz. Sanal dünyadaki bu gelişmelerin gelecekteki boyutuna göre belki de ilerleyen zamanlarda, kültürümüzdeki başka bir deyimden ilham alarak ve teşbihte hata yapmamaya çalışarak, “Her ne varsa Universe'de, aynısı/fazlası var Metaverse'de” diyeceğimiz zamanlar olabilecek.

Medikal sektörüne yönelik fuarların dünyada ikinci büyüğü, MENA'da en büyüğü olan Arab Health Fuarının 47'ncisi 24-27 Ocak 2022 tarihlerinde Dubai'de gerçekleştirildi. Bu yıl Türkiye fuara 13'üncü milli katılımını gerçekleştirdi. Milli katılım organizasyonu İstanbul Kimyevi Maddeler ve Mamulleri İhracatçı Birliği (İKMİB) tarafından yapıldı. Medikal sektöründe 91 ürün ve ürün grubunda Türkiye'nin ihracatı 3.5 milyar dolar düzeyinde.

“Avrupa Birliği Küresel Geçit” (EU Global Gateway), dünya çapında dijital teknoloji, enerji, taşımacılık, sağlık, eğitim ve araştırma sektörlerindeki altyapı yatırımlarını sürdürülebilirlik çerçevesinde desteklemeyi amaçlayan 300 milyar dolar bütçeli bir proje. Bu projenin AB'yi daha etkili bir jeopolitik oyuncu haline getireceği ve cazip iş birlikleri yaratarak Çin'in Kuşak ve Yol Projesi'ne alternatif olabileceği değerlendiriliyor. AB'nin bu programının Çin ile rekabette ne kadar etkili olacağının ise özellikle Afrika bölgesindeki yatırımlarda belli olacağı tahmin ediliyor.

Tüketici elektroniği alanındaki en büyük fuarlardan biri olan CES, geçtiğimiz hafta ABD'de düzenlendi. Fuarda birçok büyük markanın yanı sıra çok sayıda startup firması da yer aldı. İstanbul Kalkınma Ajansı'nın organizasyonuyla ülkemizden de çok sayıda startup fuara iştirak etti. Fuar adeta Endüstri 4.0 ve Toplum 5.0 kavramlarının muhtevaları açısından hayat bulması için gereken ortamı yansıtan bir laboratuvar niteliğinde. CES ve benzeri fuarlarda görücüye çıkan gündelik hayatımıza yönelik bütün araçlar, teknolojiler bu iki kavramın önümüzdeki dönemde hem iş hayatında hem de toplumsal hayatımızda meydana getireceği değişiklerin bir öncü göstergesi diyebiliriz.

AB'nin 2030 iklim ve enerji hedeflerine ve Avrupa Yeşil Mutabakatı hedeflerine ulaşmak için yatırımların sürdürülebilir proje ve faaliyetlere yönlendirilmesi büyük önem arz ediyor. Bir sınıflandırma sistemi olan AB taksonomisi ile hedeflenen, çevresel açıdan sürdürülebilir olarak kabul edilebilecek ekonomik faaliyetlere dair tanımlar sağlamak ve bu vesileyle “greenwashing”in önüne geçmek.

Pandeminin de etkisiyle 2020 yılında %10 azalış kaydeden emtia fiyat endeksi 2021 Ocak - Kasım döneminde önceki yılın aynı dönemine göre %54 arttı. Dünyanın en büyük ikinci ekonomisi ve en fazla sanayi üretimi gerçekleştiren ülkesi olan Çin'in kendi iç pazarına ve dış pazarlarına yönelik kararlarının küresel emtia fiyatları üzerindeki etkisi görülüyor.

Birleşik Krallık Brexit'ten beri yoğun bir ticari diplomasi sürecinde. Sıfırdan müzakere ettiği ilk anlaşma olan “Birleşik Krallık-Avustralya Serbest Ticaret Anlaşması” geçtiğimiz günlerde imzalandı. Anlaşmanın Birleşik Krallık ile Avustralya arasındaki ticareti %53 oranında artırması, iklim değişikliğiyle mücadelede iş birliğini teşvik etmesi, her iki tarafın sağladığı birçok imtiyazın yanı sıra Birleşik Krallık'ın Trans-Pasifik Ortaklığı içerisinde yer alan 11 ülkeyle daha yakın ilişkiler kurmasını da desteklemesi bekleniyor.

1990 - 2020 arasında bölgesel ticaret anlaşmalarının sayısı yaklaşık 50'den 350 seviyelerine kadar yükseldi. Dünya Ticaret Örgütü'ne bildirilen ve şu an yürürlükte olan toplam 349 anlaşmayı inceleyen çalışma gösteriyor ki bölgesel ticaret anlaşmalarına çevresel hükümlerin eklenmesi yeni bir olgu değil.

Küresel mal ve hizmet ticareti, alt gruplarına ve bölgelere göre farklı görünümler sergiliyor. Dünya Ticaret Örgütü'nün “barometresi” öncü bir gösterge. Güncel gelişmeler ışığında küresel ticaretin gidişatı hakkında geleneksel ticaret hacmi istatistiklerinden farklı olarak gerçek zamanlı bilgi sağlıyor.