Dünyada ve Türkiye'de Dış Ticaret Gelişmeleri
Dünyada ve Türkiye'de Dış Ticaret Gelişmeleri / Dünya Gazetesi- 05.09.2022
Dünya mal ticareti hacmi, 2021'in dördüncü çeyreğinde %5,7, ardından 2022'nin ilk çeyreğinde %3,2 büyümüştü. Büyüme oranındaki yavaşlama, Ukrayna'daki savaşın etkisini sadece kısmen yansıtıyordu çünkü savaş Şubat ayı sonunda patlak vermişti. Çin'deki pandemi kaynaklı kapanmalar da ilk çeyrekte ticareti ağır bir şekilde etkilemişti. Açıklandıkça köşemde yer verdiğim Dünya Ticaret Örgütü Mal Ticareti Barometresi, önümüzdeki 3-4 aylık zamanda küresel ticaretteki gelişmelerin, bugünkü koşullar ışığında nasıl seyredeceğine dair öngörü sunuyor. 18 Mayıs'ta yayımlanan DTÖ mal barometresi 99 değerini gösteriyordu. Bu okuma, endeksin baz değeri olan 100'e yakın olmakla birlikte hafif altında kalıyordu ve dünya mal ticaretinin yavaş büyüyeceğine işaret ediyordu. En son 23 Ağustos'ta yayımlanan barometre ise 100 değerini gösteriyor. Barometrenin, baz değeri olan 100'ü göstermiş olması, ticaretteki büyümenin ikinci çeyrekte yavaşlamaya devam edeceğini ancak bir süre daha pozitif kalacağını düşündürüyor. Rusya-Ukrayna ihtilafının devam etmesinin ticarete negatif yönlü etkisinin, Çin'deki pandemi kısıtlamalarındaki gevşemenin ticarete pozitif yönlü etkisiyle dengelendiği görülüyor.
Mal barometresinin hesaplanmasında kullanılan bileşenlerdeki gelişmeler ise birbirlerinden farklı yönde. İleriye dönük ihracat siparişleri endeksi 100.1 okuması ile trendle uyumlu ancak düşüşe geçme eğiliminde. Otomotiv ürünleri endeksi 99 ile trendin (yani 100'ün) biraz altında ve yükseliş ivmesini kaybetti. 96.9'u gösteren hava taşımacılığı ve 95.6'yı gösteren elektronik bileşenler endeksleri trendin altında ve aşağıyı işaret ederken, hammadde endeksi 101 okuma ile son zamanlarda trendin biraz üzerine çıktı. Konteyner taşımacılığı ise 103.2 okuma ile oldukça güçlü görünüyor. Sebebi ise, COVID-19 kısıtlamalarının hafifletilmesiyle birlikte Çin limanları üzerinden yapılan sevkiyatların artması.
DTÖ, hizmet ticareti için barometreyi daha az sıklıkta yapıyor. En son 23 Haziran 2022'de yayınlanan Hizmet Ticareti Barometresi 105,5'ti. Hizmet ticareti, küresel pandeminin ilk aşamalarında 2020'nin ikinci çeyreğinde dibe vurduğundan beri istikrarlı bir büyüme sergiledi. 2022'nin ikinci çeyreğine kadar büyümeye devam etti ve 100 baz değerin üzerindeki barometre değeri de hizmet ticaretinin Ukrayna'daki çatışmaya karşı dirençli olduğunun bir göstergesiydi. Hizmet Ticareti Barometresi'nin, Mal Ticareti Barometresi'ne kıyasla daha yüksek değerleri göstermesi, COVID-19 pandemisi hafifledikçe tüketim kalıplarında mallardan hizmetlere doğru olası bir kayma olarak değerlendirilmişti. Bu eğilimi aslında son 20 yıldır deneyimliyoruz.
OECD raporları, DTÖ tahminlerini doğrular nitelikte, G20 mal ticareti büyümesinin 2022'nin ikinci çeyreğinde ABD doları cinsinden belirgin şekilde yavaşladığını gösteriyor. G20'nin mal ihracat ve ithalatı büyüme oranları 2022 ilk çeyreğinde, sırasıyla, %4,8 ve %6,2 iken ikinci çeyrekte sırasıyla %2,1 ve %2,6 oldu. Ukrayna'daki savaşla şiddetlenen yüksek emtia fiyatları, nominal olarak mal ticaretini artırmaya devam ederken, değer bazında yavaşlayan büyüme, kısmen ABD Doları'nın diğer önemli para birimlerine karşı artan değerini yansıtıyor. Artan enerji fiyatları, 2022'nin ikinci çeyreğinde Kuzey Amerika'daki mal ticaretini artırdı ve ihracat ABD'de %10,2 ve Kanada'da %11,0 arttı. Avrupa Birliği'nde (AB 27), mal ihracatı %0,3 ile mütevazi bir büyüme kaydederken, ithalat ise büyük ölçüde enerji kaynaklı olarak daha hızlı arttı (%3,0). Pandemi önlemlerinin bölgedeki ekonomik aktiviteyi bozmaya devam etmesi ve enflasyonist baskıların denizaşırı mal talebi üzerinde baskı oluşturması nedeniyle Doğu Asya'da mal ihracatı daraldı. İhracat Japonya'da %4,9, Çin'de %0,4 ve Kore'de %2,2 düştü. Yüksek emtia fiyatları, G20'deki önde gelen emtia ihracatçılarının ihracat değerlerindeki artışı destekledi. Avustralya'nın mal ihracatı %12,5 artarken, Endonezya'nın ihracatında %12,7 ve Hindistan'da %7,1 artış gerçekleşti.
G20 hizmet ticareti büyümesi ise 2022'nin ikinci çeyreğinde yavaşladı. ABD doları cinsinden ihracat ve ithalatın, 2022 yılının ilk çeyreğinde kaydedilen biraz daha yüksek oranlara (sırasıyla %2,1 ve %2,3) kıyasla %1,1 ve %2,2 oranında büyüyeceği tahmin ediliyor. Seyahat ve nakliye sektörleri, birçok G20 ekonomisinde büyümeyi desteklerken, uzun süreli COVID-19 sınırlama önlemleri Doğu Asya'daki hizmet ticaretini baskıladı. Kuzey Amerika'daki hizmet ticareti, büyük ölçüde seyahatteki güçlü toparlanmanın etkisiyle 2022'nin ikinci çeyreğinde önemli ölçüde genişledi. Buna karşılık, Avrupa'da hizmet ticareti yavaşladı. Almanya'da ihracat, fikri sinai haklarla ilgili hizmetler, finansal hizmetler ve iş hizmetlerindeki (business services) düşüşü yansıtarak %2,7 daraldı, ithalat ise seyahat sayesinde %4,6 arttı. Fransa, nakliye ve seyahat ile ihracatta %1,8 artış kaydederken, ithalatı %1,2 daraldı. Doğu Asya genelinde hizmet ticareti, seyahat ve nakliyedeki büyümenin diğer hizmet sektörlerindeki ihracatın zayıf seyretmesi ile kısmen dengelenmesi sonucu karışık bir tablo sergiledi. Çin, 2020 yılının ilk çeyreğinden bu yana ilk kez hizmet ihracatı ve ithalatında sırasıyla %8,1 ve %3,3 düşüş bildirdi.
Türkiye ekonomisi 2022 yılının ikinci çeyreğinde yüzde 7,6 büyürken ihracat, büyümeye 3.87 puan katkı verdi yani büyümenin yarısı mal ve hizmet ihracatından kaynaklanmış durumda. Net mal ve hizmet ihracatının büyümeye katkısı ise 2.7 puan. Ocak-Ağustos döneminde toplam 165,6 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirildi, geçen yıl aynı döneme kıyasla ihracatta %18.3 oranında artış kaydedildi. 239 milyar dolar olan ithalatın büyük kısmı ise enerji kaynaklı. Bu yılsonu için 250 milyar dolar ihracat hedefine ulaşacağımızı öngörebiliriz.